Müellif: Mustafa Sabri Efendi
Dergi: Beyanülhak
Tarih: 9 Ramazan 1326
Şerʿ-i şerîfte emir bi’l-maʿrûf ve nehiy ani’l-münker nâmıyla bir kaziyye-i muʿtenâ bihâ bir vafize-i mukaddes vardır. Maruf ne demek olduğunu bilirsiniz. Bütün iyiliklere şâmil bir kelime! Münker de bilcümle fenalıkları muhît bir tabir!
Bu emir bi’l-maʿrûf ve nehiy ani’l-münker vazifesinin büyük bir hissesi hele hisse-i ibtidâiyyesi ulemânın uhdesine müretteptir. Temmuz on birde makbara-i mâziviyete defnettiğimiz devr-i istibdad, münker devri idi. Bu münkeri nehiy ve refʿ için iktizâ eden mesâi-i ibtidâiyyede bulunmak yani kuvve-i icrâiyyeye rehberlik etmek vazifesi arz ettiğim vecihle ulemâya ait iken biz, vaktiyle vazifemizi maatteessüf edâ edemediğimiz halde bu vazife-i meşrûayı şanlı askerlerimizle İttihad ve Terakki Cemiyeti erkân-ı kirâmı îfâ etti. Binâenaleyh bizim bu erbâb-ı hamiyete karşı teşekkürâtımız mahcûbiyetle memzûcdur.
Ancak devr-i sâbıkta tarik-i ilmiye ve talebe-i ulûm jurnalciler için en vâsiʿ bir meʾkel en müheyyâ bir vesîle halinde bulunmuş olduğu cihetle bu hainlerin, bizim kadar hiçbir sınıf ve meslek hakkında sedd-i râh-ı terakki olmadıkları hususu da ahvalimizi yakından bilenlerce müsellem bir hakikattir ki buna nazaran da İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin mesâi-i hamiyeti herkesten ziyade bizim hesabımıza meşkûr olduğu nisbetinde bizim de kendilerine karşı mazur olacağımız tabiidir. Bugün lillâhi’l-hamd terakki ve tekâmülümüz için hiçbir mâni kalmamıştır. Dün îfâ-yı vazâif-i hamiyette cemiyete pişrevlik edemediysek bugün peyrevlik vazifesini edâ ile telâfi-i mâ-fâte çalışacağız. Matmah-ı nazarımız, şeâir-i İslâmiyye ve âdab-ı milliyyeyi muhafaza ederek Anadolu’nun Rumeli’nin aʿmâkında, saf ve cevherli yörükleriyle kendilerine her teklif olunan şeyi, en büyük bir sermaye-i saadet olsa dahi meşruiyet kisvesi altında kabul edebilmek tıynet-i salâbet-küsterânesinde bulunan milyonlarca ehl-i İslam’ı terakkiyât-ı ahrârâneye teşvik etmek ve İslamiyetin senelerden beri âşık ve sâlî bulunduğu idarenin idâre-i meşrûta olduğunu yâr ve ağyâra anlatarak hükümet-i müstebiddenin cevr ve iʿtisâfı yüzünden kanun ve hükümet nâmları, kulaklarına en ağır bir bâr bela gibi gelen milleti, yeni hükümet-i âdile ile Kânun-ı Esâsîye ısındırmak olacaktır.
Bazı bedhâhânın neşriyatı vecihle bizden meşrutiyet-i idareye karşı bir şîme-i işmizâza tesadüf edilmek şöyle dursun bu idarenin müessisleri bulunan erbâb-ı gayret ve hamiyete biz, kuvvetü’z-zahr olacağız. Din-i İslam’ı, hürriyet ve müsâvâta mâni zannetmek gibi batıl bir zehâba düşerek bu nimeti, bu bahşâyiş-i fıtratı bize çok görmek insafsızlığında bulunanlar tefrîk-i cins ve mezheb etmiş olurlar. لا فضل لعربي على عجمي ولا لأبيض على أسود إلا بالتقى hadîs-i şerifi din-i İslam’ın düstûr-ı hikmet ve madeletidir.
Hükümdârândan, âdât ve rusûm-ı cahiliyyeyi herc u merc ederek fukarâ-yı reâyâ tarzında yamalı elbise giyinmek, beytülmâlden aldığı bir mumu hesap ile yakmak, yolculuk aleminde hizmetçisiyle bi’l-münâvebe hayvana binmek ve şehre girerken nevbet-i rukûb, hâdime gelmiş olmak hasebiyle kendinin, müstakbiline karşı râcil kaldığına ehemmiyet vermemek, tebaasından gayrimüslim bir müddeî ile huzur-ı hâkime çıkmak İslam’da vaki olan şuûn-ı meâlîdendir. İslam كلكم راع وكلكم مسؤول عن رعيته kânunuyla istibdâdı esasından imhâ ederek baştan ayağa kadar her ferd-i âferîdeyi mesul tutmuş ve لا طاعة لمخلوق في معصية الخالق kânunuyla da herkese hürriyet-i tâmme bahşeylemiştir.
İşte İslam’ın, mine’l-kadîm mal-ı meşrûu bulunan hürriyetin eydi-i iğtisâbtan kurtularak aslına rucûu sayesindedir ki bizde, cemiyet-i ilmiyyenin nâşir-i efkârı olmak üzere şu risale-i üsbûiyyeyi neşre imkan bulabildik.
Risalemizin mesleği ve maksad-ı tesîsi, müslim ve gayrimüslim bilcümle efrâd-ı Osmâniyye arasında hüsn-i âmîzişin takrir ve idamesine çalışmak; ve her ferd için, hazîz-i mezellet ve meskenette oturup kalmayarak dünyevi ve uhrevi vesail-i terakkiyâtımızı ihzara bezl-i makdûr eylemek; ve aramızda daima hak ve madelet ve şefkat ve müsavatı gözetmek din-i âlîmizin muktezayâtından olduğunu tefhim etmektir.
Risalemiz en başta “mehâfetüllah” olmak üzere iffet ve istikamet, hamiyet, hemcinsine muâvenet, suret-i meşrûada hürriyet, ciddiyât ile ülfet, zulm ve istibdada nefret, ulûm ve fünûna muhabbet gibi hissiyat-ı fâzıleyi taʿmîme medar olacak neşriyatıyla millet-i necîbe-i Osmâniyyenin seviyye-i fikriyyelerini yükseltmeye çalışacak ve bilhassa, din-i İslam’ın mâni-i terakki olması gibi zunûn ve tekavvülânın butlânını bi-havlihi teâlâ ispat edecektir.
Risalemiz, din-i İslam aleyhinde vukûu melhuz olan itirâzâta edille-i muknia ile cevap verecek ve herhangi bir mesele-i diniyye veya ilmiyye hakkında hatırlara hutur edebilen şükûk ve şubehâtı refʿ ve izale ile din-i İslam’ın, bütün insanların menâfiʿ-i hakîkiyyelerinin bir fezlekesi mesabesinde bulunan saadet-i dareyne mûsil olduğunu enzârda tecelli ettirmeye gayret edecek ve ahkam-ı şerʿiyye ve âdâb-ı milliyyeye mugayir gördüğü hâlât ve neşriyâtı tenkit ederek emir bi’l-maʿrûf ve nehiy ani’l-münker vazifesini ifadan geri kalmayacaktır.
Fi’l-vâki ulemamızın bu vazifeyi devr-i istibdadda ihmal etmiş olduklarını ileri sürerek geçmişi muâheze perdesi altında onları halen ve istikbalen dahi bu vazifeden menetmek isteyenler var ise de bu misilli itirâzâta: batıl, makîsun-aleyh olmamak yahut o devirde ulema herkes ile birebir ve hatta daha ziyade mazur bulunmak tarzında verilecek cevaplardan mâ-adâ en ziyade şâyân-ı dikkat bir ciheti vardır ki devr-i sâbıkta muhâlif-i şerʿahval eksik olmuyorsa da o devirde o gibi fenalıklar gazete satırlarına geçmediği için birtakım vukûât-ı âdiyye ve şahsiyye derecesinde kalarak âdâb-ı umûmiyye-i İslamiyye üzerinde icrâ-yı tesir edemezdi.
Bugün ise -bütün iyi şeylerin suistimali ile fenâ olabilmesi kabilinden olarak- serbesti-i matbuata ufacık bir suistimal karışmak yüzünden sâha-i intişara vazʿı muhtemel bulunan münkerâtın, mevzubahis olması ve adeta kabul-i umûmiyyeye arz edilmesi kuvvetinde bir tesiri hâiz olacağı cihetle nazar-ı ehemmiyetten dûr tutulmamak lüzumu erbâb-ı basiret nezdinde müsellemâttandır.
Fatih Dersiâmlarından Mustafa Sabri
Hazırlayan: Süleyman Arif Aslan
Editör: Furkan Yalçınkaya
Link: https://isamveri.org/pdfosm/D00524/1324_1/1324_1_SABRIM.pdf